اقتصاد دانش بنیان

با گذشت سه سال از فعالیت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دولت تدبیر و امید، اقدامات گوناگونی صورت گرفت که شاید یکی از مهم‌ترین آن‌ها،  احیای مفاهیم لازم و ضروری برای توسعه اقتصادی کشور بر مبنای دانش و فناوری برای حرکت در دنیای اقتصادی امروز است. مفاهیمی چون زیست‌بوم کارآفرینی، اقتصاد دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های نوپا و تریج فرهنگ کارآفرینی و نوآوری.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛ با گذشت سه سال فعالیت معاونت علمی و فناوری، مفاهیمی چون اقتصاد دانش بنیان، شرکت‌های دانش بنیان، تجاری سازی و حمایت از کارآفرینان و استعدادهای برتر بیش از هر زمان دیگری مورد توجه جامعه قرار گرفته است. اقدامات مهم دیگری همچون  تحقق اجرای«قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان»، برگزاری «نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران» برای سومین سال متوالی و ایجاد بازاری مناسب برای حمایت از محصولات شرکت‌های دانش بنیان از عمده این اقدامات به شمار می‌روند.

طی یک سال گذشته شناسایی و تائید صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان به رشد سریع خود ادامه داد و تا مردادماه 95 ،تعداد شرکت‌های شناسایی شده به بیش از 2500 شرکت رسید.

اعطای معافیت‌های گمرکی به شرکت‌های دانش‌بنیان
اواخر سال 92، نشست مشترکی بین معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری، معاون وزیر امور اقتصادی و دارائی  و رئیس کل گمرك جمهوری اسالمی ایران به منظور بررسی معافیت‌های گمرکی شرکت‌های دانش‌بنیان برگزار شد و پس از آن، دستورالعمل لازم از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی امضاء و ابلاغ شد. اما پیچ و خم‌های مختلف، اعطای این معافیت‌ها را تا مرداد 94 به تعویق انداخت.

اما در سال جاری قرار است شرکت‌های دانش‌بنیان برای واردات کالاهای خود در مسیر سبز گمرکی قرار بگیرند که فرآیند انجام تشریفات گمرکی در مسیر سبز، ساده‌تر و سریع‌تر و با بازرسی کمتری نسبت به مسیرهای زرد و قرمز است.
تداوم روند اعطای معافیتهای مالیاتی به شرکت‌های دانش‌بنیان سال گذشته نیز مراحل اعطای معافیتهای مالیاتی همانند سال قبل پیگیری و اجرا شد.
اکنون نیز شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور بهره‌مندی از 5 معافیت مالیاتی سال 94 اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه داده‌اند. رشد تسهیلات اعطایی از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی به شرکت‌های دانش‌بنیان سال 94 میزان تسهیلات مصوباز سوی صندوق نوآوری و شکوفایی با هدف تخصیص به شرکت‌های دانش‌بنیان چهار برابر شد.

رشد حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی
صندوق نوآوری و شکوفایی تعداد طرحهای مصوب در این صندوق برابر هزار و 86 بوده که 649 میلیارد تومان، مبلغ مصوب برای این طرح ها است. همچنین این آمار در اواخر اسفند سال 94 از 887 طرح با مبلغ مصوب 544 میلیارد تومان بود که حدود 150 میلیارد تومان آن پرداخت شده بود.

علاوه بر این امسال دویست میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی بابت حمایت از شرکت های دانش بنیان به صندوق نوآوری و شکوفایی اختصاص یافته است که با احتساب تعدیه این مبلغ، سرمایه صندوق تا انتهای سال 95 به 2هزار و سی و سه میلیارد تومان می‌رسد.
همچنین این صندوق اواخر تیرماه 95 نرخ سود تسهیلات را از 12 درصد به 11 درصد 7 کاهش داد.

با این‌که در دو سال گذشته، تلاش‌های خوبی از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی در راستای توسعه دسترسی شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شد، همچنان وضعیت موجود با نقطه مطلوب فاصله دارد.
با توجه به ارقام اعلام شده از سوی صندوق در پایان سال 94 اختلاف معناداری میان تسهیلات مصوب و تسهیلات پرداختی مشاهده خواهد شد. تا پایان اسفند از کل مبلغ 779 میلیارد تومان مصوب، صرفا 334 میلیارد تومان به شرکتها پرداخت شده که البته از این مبلغ، 185 میلیارد تومان آن صرف ساخت و خرید دفاتر کاری گردیده است.
زمانبر بودن فرآیند تصویب تا پرداخت تسهیلات گاهی موجب میشود شرکت به جای دریافت تسهیلات ترجیحی صندوق از نظام بانکی کشور تسهیلاتی با نرخ‌های بالاتر ولی با فرآیند ساده و کوتاه‌تر دریافت کند. ضمن آنکه محدودیت شرکت‌های دانش‌بنیان در تامین وثایق برای دریافت تسهیلات نیز به یکی از معضلات این شرکتها تبدیل شده است.
نکته قابل توجه دیگر آن است که تا پایان اسفند 94 صندوق نوآوری و شکوفایی، بیش از 50 درصد تسهیلات را بابت تامین دفاتر کاری شرکت‌های دانش‌بنیان پرداخت نمود که این آمار از ریسک‌گریزی بیش از حد این نهاد مالی و حمایتی حکایت دارد.

همچنین صرف هزینه‌های کلان توسط صندوق برای خرید مجتمع‌های فناوری در حالی که مراکز رشد و پاركهای فناوری در بسیاری از شهرهای کشور و در مجاورت دانشگاهها و مراکز علمی وجود دارند توجیه معناداری ندارد. با توجه به رویه جاری صندوق میتوان گفت اختالف معنادار تسهیلات تعهد شده و تسهیلات پرداختی، زمانبر بودن فرآیند تصویب تا پرداخت تسهیالت، مصرف بخش قابل توجهی از بودجه صندوق برای تامین دفاتر کاری و عدم توانمندی در همراه کردن بانکها جهت صدور ضمانتنامه برای شرکت‌های دانش‌بنیان موجب برخی ناکارآمدیهای در این مجموعه شده است.

گفتمان‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان
علی‌رغم ضرورت گفتمان‌سازی علم و فناوری در کشور، این مفهوم به خوبی درك نشده و موفقیت چندانی حاصل نشده است. نقشه جامع علمی کشور که ترویج و گفتمان‌سازی پیرامون آن مورد تذکر رهبر انقلاب نیز قرار گرفت، به عنوان یکی از مصادیق عدم موفقیت در گفتمان‌سازی به شمار می‌رود. همچنین طی سال گذشته با کاهش سفرهای استانی معاون علمی و فناوری، این عرصه کم رونق‌تر شد.

معاونت علمی و فناوری با همکاری صداوسیما براساس تفاهم‌نامه‌ای با معاونت علمی و فناوری ترویج گفتمان علم و فناوری برنامه‌های «چرخ»، «اسطرلاب»، «برنامه 626 » «ثریا» را تولید کرد ضمن آن‌که تبلیغ محصولات دانش‌بنیان شامل 40 درصد تخفیف خواهند شد.

همچنین معاونت علمی و فناوری با همکاری مجموعه گام (گفتمان سازی اقتصاد مقاومتی) سال گذشته علاوه بر برگزاری دومین دوره گفتمان‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان، حدود 20 برنامه ترویجی در دانشگاههای کشور حمایت کرد.

شکل‌گیری ستادی به منظور توسعه فرهنگ دانش بنیان در همین راستا بود و طی حکمی از سوی معاون علمی و فناوری رییس جمهوری، ستادتوسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان تشکیل شد.
با تشکیل این ستاد، اقدامات گوناگونی از این دست که در معاونت علمی و فناوری انجام می‌شد، از طریق ستاد پیگیری شد.

گسترش همکاری‌های بین‌المللی در عرصه علم و فناوری
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری در سفر به کشورهای اتریش، روسیه و مجارستان  برای رایزنی علمی با مسئولین کشورهای دیگر دیدار و گفتگو داشت که در این سفرها، کارگروه همکاری‌های مشترك علمی پایه‌گذاری شد.
 ماموریت این کارگروه تعیین پروژه‌های مشترک علمی و فناوری و ساخت صنایع پیشرفته بین دو کشور و فناوری ایران و ساخت صنایع پیشرفته بین دو کشور است.

وی همچنین طی سال گذشته با مسئولین علمی کشورهای اتریش، آلمان، افغانستان، ترکیه و چین در ایران دیدار کرد که منجر به عقد تفاهم‌نامه‌های مختلف شده است.
معاون علمی و فناوری کشورمان در دیدار با هیئت چینی دو تفاهم نامه همکاری منعقد کرد که ایجاد صندوق مالی مشترك با نام صندوق علم راه ابریشم و «پارك فناوری مشترك» موضوع این تفاهم‌نامه‌ها بودند.

راه‌اندازی مرکز فناوری نانو
مرکز نانو ایران-چین با حضور علی‌مرتضی بیرنگ، معاون بین‌الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که وظیفه تبادل فناوری را دنبال می‌کند و سعید سرکار، دبیر ستاد فناوری نانو در شهر سوژو افتتاح شد.

تداوم روند حمایتهای کریدور خدمات صادرات محصوالت دانش‌بنیان
 شهریور ماه 93 کریدور خدمات صادرات محصوالت دانش‌بنیان )موسسه خدمات فناوری تا بازار( با حضور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری به‌صورت آزمایشی گشایش یافت.
در سال 1394 در راستای توسعه صادرات محصوالت دانش‌بنیان 736 درخواست به کریدور صاردات رسید که از این میان 466 درخواست مورد تأیید قرار گرفت.
همچنین اعزام 46 نفر از 43 شرکت در قالب 3 هیأت تجاری به نمایشگاههای معتبر از جمله نمایشگاه بایوتکنیکای آلمان، مدیکای آلمان و ایرشو دبی و پذیرش دو هیأت تجاری 16 نفره در نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران و جشنواره فناوری نانو با اعتباری بالغ بر 1 میلیارد ریال توسط کریدور صادرات انجام گرفت، ضمن آن‌که سال 94 تعداد 36 شرکت برتر در قالب 4 پاویون در کشورهای امارات و آلمان حاضر شدند.

همچنین از ابتدای سال 1395خدمات حمایتی کریدور صادرات براساس نتایج ارزیابی آمادگی صادرات عرضه می‌شود و در سال جاری تمامی شرکت‌های دانش‌بنیانی که متقاضی دریافت خدمات از کریدور صادرات باشند، برای آمادگی صادرات ارزیابی می‌شوند و متناسب با نتایج بدست آمده از خدمات حمایتی استفاده خواهند کرد.

برگزاری نمایشگاه و کمک به تجاری‌سازی محصولات دانش بنیان
چهارمین نمایشگاه «تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران» به عنوان یکی از شاخص‌ترین فعالیت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در راستای حمایت از ساخت داخل برگزار شد.
در این دوره از نمایشگاه که با هدف ایجاد رقابت در بین تولیدکنندگان داخلی و معرفی آنها به بازار مصرف کشور برگزار شد، تعداد شرکتها با رشد 25 درصدی مواجه بود و بیش از 10 هزار محصول ارائه شد.
 امسال به خریداران محصوالت سطح یک، 50 درصد، محصوالت سطح دو، 35 درصد و محصوالت سطح سه، 20 درصد 23 تخفیف تعلق گرفت و محصوالت سطح چهار به دلیل فروش کم در سال گذشته از سبد حمایتی حذف شدند.
همچنین برای خریداران بخش خصوصی، مانند سال گذشته تسهیلات لیزینگ با عاملیت صندوق نوآوری و شکوفایی البته با توجه به 24 پیشبینی شده بود، با این تفاوت که نرخ سود آن از 6 درصد در سال 94 به 9 درصد افزایش یافت.
البته با توجه به سازوکار سختگیرانه و کند صندوق در اعطای تسهیلات متأسفانه مانند سال 94 از این تسهیلات استقبال صورت نپذیرفت.

برگزاری نمایشگاه Iran Health
برای نخستین بار در اواخر اردیبهشت ماه 95 نمایشگاه ایران‌هلث فروش تجهیزات 25 پزشکی ساخت داخل برپا شد که تلاش می‌شود با تسری این روش حمایتی به سایر تولیدات داخلی، به عنوان الگویی برای پشتیبانی از تولید داخل کارگشا باشد.

«اینوتکس» گامی در راستای ارائه تولیدات فناوری و نوآوری

پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی فناوری و نوآوری(اینوتکس) خردادماه 95 برگزار شد. پیش از این و در سال‌های پیشین چهار دوره نمایشگاه اینوتکس با همت پارك فناوری پردیس و با 26 حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مرکز همکاریهای فناوری و نوآوری برگزار شده بود.
 در این دوره از نمایشگاه، 3 تفاهمنامه با کشور ایتالیا در زمینه هوایی و هوانوردی از سوی معاونت علمی به امضا رسید. به گفته دبیراین دوره نمایشگاه 140 نشست تجاری، (ملاقات تجاری) نیز بین شرکت‌های ایرانی و خارجی هماهنگ شد.

تسهیل بازگشت نخبگان علمی به کشور
 بازگشت نخبگان ایرانی مقیم کشورهای خارجی مدت ها است دردستور کار بنیادملی نخبگان و شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
در این راستا، تا مردادماه 95 بیش از 240 نفر از نخبگان به کشور بازگشته‌اند که معاونت علمی و فناوری نیز حداکثر به مدت یک‌سال و تا زمان تعیین تکلیف آ‌نها برای ماندگاری در کشور ماهیانه حقوق «استادیار پایه یک» را به آنها پرداخت می‌کند.

غلامعلی منتظر، معاون پژوهش و برنامه‌ریزی بنیاد ملی نخبگان نیز از 15 پایگاه تخصصی در حوزه‌های مختلف جهت اشتغال به کار این نخبگان سخن گفت نیز در نظر گرفته شده است.

گسترش توانمندی‌های آزمایشگاهی کشور
 با تشکیل شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی برای توسعه زیرساخت‌های توسعه فناوری کشور، میزان و کیفیت خدمات ارائه شده از سوی آزمایشگاههای عضو شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی در سال 94 ،رشدی قابل توجه داشت و بالغ بر 1 میلیون خدمت آزمایشگاهی به در این شبکه تاکنون 29 استان از سراسر کشور، شامل بیش از 31 ارزش 400 میلیارد ریال به مشتریان ارائه گردید. 314 آزمایشگاه، مجموعاً حدود 5600 تجهیز آزمایشگاهی را در بستر شبکه آزمایشگاهی به اشتراك گذاشتهاند و این 32 میزان با بررسی درخواستهای عضویت و تکمیل روند ارزیابی آزمایشگاهها، در حال افزایش است.

برگزاری جایزه مصطفی با حضور دانشمندان علم و فناوری جهان اسلام
سال گذشته مراسم جایزه علمی مصطفی برگزار شد. همزمانی برگزاری این مراسم با بیستمین اجالس ساالنه آکادمی علوم جهان اسالم موجب شد تا 40 نفر از دانشمندان و متخصصان عضو آکادمی در کنار میهمان داخلی نظیر روسای فرهنگستانها و دانشگاهها گرد هم بیایند. جایزه مذکور میتواند زمینه همکاری بیشتر با کشورهای اسالمی در عرصه علم و فناوری و تقویت این کشورها را )ص( فراهم آورد. خاطرنشان میسازد که محل تامین مالی جایزه مصطفی از موقوفات مردمی است.